Nederlandse regeringsvorming raakt niet uit het slop

16 augustus 2021
Vandaag om
19:10

De partijvoorzitters van de VVD en D66 bespraken maandag met informateur Mariëtte Hamer hun gezamenlijke voorstel om de vastgelopen Nederlandse regeringsvorming los te wrikken. De vage uitkomst van dat gesprek is ‘een aanzet voor een opzet voor een mogelijk regeerakkoord’.

Vijf maanden na de parlementsverkiezingen in Nederland raken de gesprekken over een nieuw kabinet nog altijd niet voorbij de fase van de preformatie. Mariëtte Hamer, de oud-fractievoorzitter van de sociaaldemocratische PvdA die kort voor de zomer aangesteld werd als informateur, had de rechts- en links-liberale VVD en D66 eind juni de opdracht gegeven een aanzet voor een regeerakkoord uit te werken.

Ik kan alleen zeggen dat iedereen er snel uit wil komen en dat ik daar goede hoop op heb.

Mark Rutte

Ontslagnemend premier (VVD)

Ontslagnemend premier Mark Rutte (VVD) en vicepremier Sigrid Kaag (D66) hielden de pen vast bij de opstelling van dat document. Maandag bespraken ze de inhoud ervan met Hamer, al werden pers en publiek niet veel wijzer na afloop van het gesprek. Kaag en Rutte hulden zich in nevelen. ‘Dit is een aanzet voor een opzet voor een mogelijk regeerakkoord’, zei Kaag. ‘Ik kan alleen zeggen dat iedereen er snel uit wil komen en dat ik daar goede hoop op heb’, vulde Rutte aan. De partijleiders van het CDA, de PvdA, GroenLinks en de ChristenUnie (CU) komen het voorstel dinsdag inkijken.

Stellingenoorlog

Alleen al de discussie over de naam van het ingediende document toont hoezeer de kabinetsvorming verzand is in een stellingenoorlog. Rutte en Kaag hadden het over een ‘proeve van regeringsvorming’, andere betrokkenen wilden in geen geval dat die term erop werd geplakt. Zij hielden het bij ‘een tekst die bouwstenen zou bieden voor de vorming van een regeerakkoord’.

Meer dan inhoudelijke struikelblokken hebben de coalitievoorkeuren van de partijen tot de patstelling geleid. De fracties uit de ontslagnemende regering Rutte III – VVD, CDA, D66 en ChristenUnie (CU) – hebben elk wel een reden om voorlopig geen vin te verroeren.

De formatie is door de coalitievoorkeuren van de partijen in een stellingenoorlog verzand.

Ruttes VVD heeft zich in de onderhandelingen vastgeklikt aan het CDA. Zijn manoeuvres om het CDA-parlementslid Pieter Omtzigt zacht naar de exit te begeleiden, kostten Rutte ei zo na zijn politieke loopbaan. Omtzigt had door parlementair onderzoekswerk mee de toeslagenaffaire blootgelegd die leidde tot de val van de regering in januari. De CDA’er verliet intussen tijdelijk de politiek, maar Rutte is de christendemocraten in nasleep van de affaire maar wat graag ter wille.

Druk neemt toe

Rutte volgt CDA-voorzitter Wopke Hoekstra in zijn weigering om gesprekken aan te knopen met én Groenlinks én de PvdA. De samenwerking met ‘een wolk van linkse partijen’ doet de verkiezingsuitslag geen eer aan, is de redenering. Beide partijen zijn bereid het huidige kabinet plus één extra linkse partij voort te zetten, maar dat is dan weer tegen het zere been van D66. Die wil een zo progressief mogelijk kabinet om vaart te maken met ethische thema’s. Ook CU-voorzitter Gert-Jan Segers pleit ervoor eerst gesprekken te voeren met de linkse partijen. Als klap op de vuurpijl hebben GroenLinks en de PvdA aangegeven dat ze alleen samen tot een regering toetreden.

Die fricties hadden Hamer doen concluderen dat een klassieke formatie niet zal werken, vandaar haar alternatief met een ‘proeve van regeringsvorming’. Of er na de lectuur van het document schot in de zaak komt, is nog maar de vraag. De druk op de politiek neemt wel toe. Voormalig D66-vicepremier en auteur Jan Terlouw gaf de partijen vorige week een veeg uit de pan. ‘Waar blijft in vredesnaam een nieuw kabinet?’, zei hij. ‘Ik snap niet waarom in juni niet met de vuist op tafel is geslagen: met deze partijen gaan we onderhandelen.’

De essentie

• Vijf maanden na de parlementsverkiezingen in Nederland zitten de regeringsonderhandelingen nog altijd muurvast.
• De leidende onderhandelingspartijen VVD en D66 dienden maandag een ‘proeve van regeringsvorming’ in bij informateur Mariëtte Hamer, waarover andere partijen nu hun zegje moeten doen.
• Strategische overwegingen bij de partijen leiden ertoe dat voorlopig niets beweegt.