Op je ‘finstagram’-profiel hoef je niet perfect te zijn

The Wall Street Journal onthulde deze dinsdag dat moederbedrijf Facebook onderzoek stilhield waaruit zou blijken dat tieners onzeker werden van Instagram. Zo wist het bedrijf uit eigen onderzoek dat 40 procent van de ondervraagde Britse en Amerikaanse tieners die zich onaantrekkelijk voelde, dat gevoel toeschrijft aan Instagram.

De onthulling, de tweede in een serie van de krant onder de noemer ‘Facebook Files’ laat zich vergelijken met het nieuws dat Shell al in de jaren tachtig op de hoogte was van klimaatopwarming. Of de tabaksindustrie die allang wist hoe schadelijk roken was.

Intussen hebben jongeren die de afgelopen jaren opgroeiden met Instagram een manier gevonden om op de schadelijke invloed van beeldschone influencers met perfecte levens te reageren. Ze onderhouden naast een ‘normaal’ en openbaar Instagramaccount, een ‘finsta’ (fake Instagram) voor een klein, geselecteerd publiek. Daarop delen ze de foto’s en video’s die juist niet aan de geldende schoonheidsidealen van Instagram voldoen.

Bevrijdend

De finsta werd in eerste instantie vooral gebruikt door beroemdheden, zoals aan Ariana Grande, Justin Bieber en Demi Lovato, die berichten wilden plaatsen zonder dat hun miljoenen volgers meekeken. Maar ook onder ‘normale’ tieners, twintigers en dertigers in Nederland raakt de finsta ook in zwang.

„Het voelt bevrijdend om jezelf te kunnen zijn”, zegt Laura Iannei (24) over haar voor een select publiek bedoeld Instragramaccount. „Als je een berg beklimt, post je een hele flatteuze foto. Op mijn finsta plaats ik dan juist die foto waar ik bezweet en met een gekke bek die berg opklauter.” Innanei deelt „grappige momenten”, maar ook „lelijke foto’s”, „of als ik héél vals aan het zingen ben.”

De gestileerde foto plaatst Laura Iannei (24) op haar openbare account.

Foto Laura Iannei

De minder geposeerde foto plaatst ze op haar afgeschermde ‘finsta’.

Foto Laura Iannei

Emiel Heuver (24) uit Amsterdam deelt een finsta met zijn huisgenoten. „Het is een soort dagboek van ons allemaal.” Het account ontstond tijdens een gezamenlijke coronaquarantaine. Door een account op privé te zetten, moeten anderen een volgverzoek sturen om het account te kunnen volgen „Alleen mensen die één van ons kennen, mogen het account volgen. Geen ouders, broertjes of zusjes”, lacht hij. „Nieuwe huisgenoten worden bijvoorbeeld door anderen voorgesteld.”

Instagram publiceert geen data over hoeveel mensen een tweede (afgesloten) account beheren.

De afstudeerscriptie van marketingdeskundige Anna Vallianatou geeft wel een kleine indicatie. Zij ondervroeg in 2019 honderd Nederlandse Instagramgebruikers, merendeels tussen de 18 en 34 jaar oud. 43 procent van de ondervraagden gaf aan een finstagram te hebben. De respondenten gaven aan het tweede account vooral te gebruiken voor ongefilterde of niet gephotoshopte foto’s, ‘random foto’s’ en memes.

Mediawetenschapper Linda Duits, van de Universiteit Utrecht, klinkt het bekend in de oren. „Ieder sociaal netwerk heeft zijn eigen kenmerken, en leidt tot een eigen manier van gebruik. Snapchat kwam als eerste met beelden die weer verdwijnen als ze bekeken zijn. Daarop zag je dat gebruikers ‘lelijke foto’s’ van zichzelf plaatsten, ze verdwenen immers toch weer. Denk aan gekke bekken, rare filters.”

Onderling vergelijken

Op Instagram geldt precies het tegenovergestelde, zo blijkt ook uit de zogeheten ‘deep dive’ in de psychische problemen van tieners die moederbedrijf Facebook zelf initieerde. Het onderling vergelijken blijkt sterker dan op concurrende platforms als Facebook en Snapchat te zijn. Ook deze bevindingen hield het bedrijf voor zichzelf. Duits: „Je creëert een plaatje voor de buitenwereld, maar je wil óók een ‘gewone’ Instagram hebben, waar niet alles gelikt hoeft te zijn.” Ziedaar de Finsta.

Het ‘normale’ Instagramaccount dient als visitekaartje naar de buitenwereld, zegt Duits, „terwijl je ook een plek wil hebben waar je ‘de werkelijkheid’ deelt. Het draait uiteindelijk allemaal over controle: wat deel jij met wie? De finsta is daar een voortzetting van.”

Zeker jonge vrouwen hebben last van het ‘publieke oog’ op Instagram – iedereen kan meekijken en er iets van vinden of op reageren. „Dat geldt voor beroemdheden, maar ook in het (hoger) onderwijs. Dan kijkt ook de hele klas of school mee. De cultuur online is intens, er is veel haat en kritiek. Zo onttrekken mensen zich daaraan.”

De finsta wordt ook gebruikt om het maatschappelijk gesprek juist op te zoeken, zoals die van fotograaf Remco de Vries (27) uit Dordrecht. „Op openbare accounts gaat het, zeker als het over politiek gaat, er algauw hard aan toe. Daar heb ik geen behoefte aan. Op mijn finsta kan ik de politiek bespreken.” Het is een door hem gecureerde ‘politieke bubbel’. „Het is een ‘klein’ account, met gelijkgestemden. Zo blijf je niet eindeloos discussiëren met tegenstanders, critici en trollen.”

Nieuwsbrief
NRC Future Affairs

De spannendste stukken over de toekomst van tech, economie, klimaat en megatrends