Vanaf vandaag kan iedereen meedenken over het Nederlandse klimaatbeleid | Klimaat

09 mrt 2023 om 20:07Update: een uur geleden

Alle Nederlanders boven de achttien kunnen sinds vandaag op de stoel van de regering gaan zitten. Dat gaat via de Nationale Klimaatraadpleging: een online beraad over welke wegen Nederland moet bewandelen om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Het initiatief komt uit de Tweede Kamer. “In plaats van alleen ambtenaren, kunnen ook burgers nu meepraten.”

Niek Mouter van onderzoeksbureau Populytics kijkt tevreden het Haagse zaaltje van The Climate Hub in. Dat zit vol met een stuk of dertig studenten van de TU Delft en Kamerleden Raoul Boucke (D66), Joris Thijssen (PvdA) en Silvio Erkens (VVD).

“Dit is niet hoe burgerparticipatie er meestal uitziet”, zegt de hoofdonderzoeker, doelend op het normaal gesproken hoge gehalte gepensioneerde enthousiastelingen.

De studenten mogen vandaag als eersten de Nationale Klimaatraadpleging invullen. Daarna is het de beurt aan de rest van Nederland en kan iedereen zich vanaf nu tot eind april via een online vragenlijst buigen over hoe ons klimaatbeleid eruit zou moeten zien. Het is een manier om de mensen wie het beleid aangaat er ook daadwerkelijk bij te betrekken.

Van vragen over vliegen tot nieuwe kerncentrales

In het zaaltje hoor je de hersenen kraken. Het zijn geen simpele vraagstukken die de studenten voorgeschoteld krijgen. Kleine, grote of helemaal géén kerncentrales bouwen in Nederland? Waar kunnen we veilig CO2 opslaan? En moeten vliegvakanties en vlees luxeproducten worden? Oftewel: wat zou jij doen als je de relevante keuzes over het klimaat moest maken?

De 25-jarige deelnemer Jip Enthoven gaat met D66-Kamerlid Boucke in discussie over een verbod op korteafstandsvluchten. De student technische bestuurskunde is kritisch op optimisme over duurzame innovatie van het luchtverkeer, zoals elektrisch vliegen. “We hebben de tijd niet om daarop te wachten”, zegt Enthoven. “We moeten nu al beginnen met het verbieden van korte vluchten.”

Na afloop zegt Enthoven: “Het is bijzonder hoe wij als burgers inbreng mogen geven en kunnen discussiëren met Kamerleden. Ik hoop wel dat de resultaten echt wordt gebruikt. Politici dragen een verantwoordelijkheid naar de bevolking.”

De aftrap van de landelijke raadpleging.Foto: Emma van Bergeijk

‘Gemiddelde Nederlander’ gehoord in panel

Het is niet voor het eerst dat Nederlanders hun mening mogen geven over de Nederlandse klimaataanpak. Zo werd in 2021 ook een raadpleging over het klimaat gehouden en kon je vorige maand nog meedoen aan een uitgebreide raadpleging over energie. Die werd in totaal 7.700 keer ingevuld, vertelt hoofdonderzoeker Mouter. “In plaats van alleen twintig beleidsambtenaren konden nu ook achtduizend burgers meepraten.”

Naast de uitgebreide vragenlijst die voor iedereen toegankelijk is, loopt er ook een online panel van drieduizend man. Die groep is geselecteerd met het idee zo representatief mogelijk te zijn voor de Nederlandse bevolking. Dat betekent een juiste afspiegeling van bijvoorbeeld leeftijd, geslacht en opleidingsniveau.

Dat panel vertegenwoordigt als het ware “de gemiddelde Nederlander”, terwijl aan de klimaatraadpleging iedereen kan meedoen. Beide manieren zijn volgens Mouter nuttig. “Uit de open raadplegingen komen vaak de creatieve, vernieuwende ideeën. Mensen vullen de vragenlijst in vanuit een sterke persoonlijke motivatie en nemen er goed de tijd voor.”

Volgens Mouter maakt het voor de resultaten niet uit als de open raadpleging vooral wordt ingevuld door mensen die het klimaat erg belangrijk vinden. De onderzoekers leggen de resultaten uit het panel en die van de open raadpleging namelijk naast elkaar.

Resultaten worden meegenomen naar de Kamer

De Tweede Kamer zal beide gebruiken om het landelijke klimaatbeleid te maken. “Burgers willen de overheid niet haar taak uit handen nemen, maar we vinden het wél fijn om betrokken te zijn. Bijvoorbeeld door meer inzicht te krijgen in de afwegingen die de politiek moet maken.” Mouter denkt dat de kloof tussen de overheid en burgers daardoor kleiner kan worden.

“Belangengroepen weten de weg naar de Tweede Kamer wel te vinden, maar de mening van de mensen zelf bereikt ons minder snel”, zegt Erkens van de VVD. “Ik vind het heel goed dat wij ze nu onze soms complexe keuzes kunnen voorleggen.”

Erkens: “Het was leuk om bij de klimaatraadpleging van 2021 al die goed onderbouwde en genuanceerde antwoorden te lezen. Die nuance komt van pas bij onze debatten, waar je toch vaak in voors of tegens belandt.”

De resultaten uit beide raadplegingen wil Erkens dan ook meenemen naar een Kamerdebat over het energiesysteem van 2050. “Je moet alleen aan burgerparticipatie doen als er ook echt iets mee gebeurt, anders schaad je het vertrouwen juist.”

Mogelijk ook een landelijk burgerforum

Op dit moment onderzoekt de Kamer samen met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de mogelijkheid van een landelijk burgerforum.

Dat is een nog uitgebreidere versie van een volksraadpleging. Daarbij adviseert een groep van 150 burgers de overheid over klimaat en energie.

De uitkomsten van deze klimaatraadpleging zullen de basis vormen van een toekomstig burgerforum. In het voorjaar wordt daarover gedebatteerd.